Giriş
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca eser sahibi, bir eseri meydana getiren gerçek kişidir. Eser yaratıldıktan sonra eser sahibinin eser üzerinde bazı hakları mevcuttur. Eser sahibinin maddi ve manevi menfaatleri FSEK kapsamınca koruma altına alınmış olup hakları ihlal edilen eser sahibi tecavüzün sonlandırılması veya maddi veya manevi zararların telafisi için hukuki yollara başvurabileceği gibi cezai yaptırımlara da başvurabilecektir. 5728 sayılı kanun değişikliğinden sonra FSEK kapsamında ceza öngörülen hükümler 71, 72 ve 81. maddelerde yer almaktadır. Hak sahiplerinin mali, manevi ve bağlantılı haklarına yapılan tecavüzlerin yaptırımları FSEK 71’de düzenlenmiştir.
1. SUÇUN UNSURLARI
1.1. Fail
FSEK 71 fail bakımından herhangi bir şart öngörmemiştir. TCK genel hükümleri kapsamında söz konusu fiilleri yerine getiren herkes bu suçların faili olabilecektir.
1.2. Mağdur
Mağdur, eser üzerindeki manevi, maddi ve bağlantılı hakları tecavüze uğrayan kişidir yani eser sahibidir. Eser kavramı madde 8/1/B’de tanımlanmış olup eser sahibi, eseri meydana getiren kişidir (FSEK m.8/1). FSEK, aksi sabit oluncaya kadar eser üzerinde ismi belirtilen veya umumi yerlerde ya da radyo ve televizyon aracılığıyla verilen konferans ve temsillerde mutaden eser sahibi olarak tanıtılan kişinin eser sahibi kabul edileceği karinesine yer vermiştir (FSEK. m. 11). Sahibinin adı belirtilmeyen eserlerde ise yayımlayanın, o belli değilse çoğaltanın eser sahibine ait hak ve yetkileri kullanacağı ifade edilmiştir (FSEK m.12). [1]
Manevi hakların aksine mali hakların mirasçılara devri mümkündür (FSEK m.48). Mali hakların devri durumunda devralanın menfaatinin, madde 71’deki fiillerle zarar görmesi halinde devralan suçun mağduru olabilecektir.
Bağlantılı hak sahipleri icracı sanatçılar, fonogram yapımcıları, yayın kuruluşları ve film yapımcılarıdır (FSEK m.80). Tüm bağlantılı hak sahiplerine mali haklar tanınmakla beraber icracı sanatçılar aynı zamanda manevi haklara da sahiptirler. Madde 71 kapsamındaki suçların bu kişilere karşı işlenmesi durumunda bağlantılı hak sahipleri de mağdur olabileceklerdir.
1.3. Maddi Unsur
FSEK madde 71 hem manevi hem maddi hem de bağlantılı haklara tecavüz suçlarını içermekte olup karışık bir yapıya sahiptir. 5728 sayılı kanun değişikliğinden önce ayrı maddelerde düzenlenmekte olan bu suçlar, değişiklik sonrası tek bir maddede toplanmıştır. Birbirinden farklı menfaatler ve suç konuları söz konusu olup maddede sayılan her bir fiil, ihlal ettikleri haklar bakımından suç teşkil edecektir. [2]
Maddede düzenlenen suçlar neticesi harekete bitişik suçlardır. Söz konusu hareketlerin yapılması ile suç tamamlanacaktır.
1.4. Manevi Unsur
Türk Ceza Kanunu uyarınca bir suçun gerçekleşmesi için aranan esas manevi unsur kasttır. 5728 sayılı Kanun öncesi düzenlenmede de açıkça kast aranmakta iken yeni düzenlemede manevi unsurla ilgili bir ifade kullanılmamıştır. Bunun sebebi 5237 sayılı TCK‟nın 22/1. maddesinde yer alan “Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır.” hükmü ile getirilen genel düzenlemeyle kanun yapım tekniği açısından gereksiz bir ifadeye yer vermemektir.[3] FSEK’in 71. maddesinde düzenlenmiş suçlar için, TCK’nın ilgili maddesi de uyarınca bir manevi unsura yer verilmediğinden bu suçların manevi unsuru genel kasttır.
Mali haklara yönelen tecavüzlerde “faydalanma” kastının bulunması gerekip gerekmediği doktrinde tartışmalıdır. Bu suçlarda korunan hukuki yarar, hak sahibinin malvarlığının olası tecavüzlerin yol açacağı zararlardan korunmasıdır. Fail fayda sağlasa da sağlamasa da mali hak sahibi zarara uğrayacaktır ve korunan hukuki menfaat zedelenecektir. Bu sebeple bu suçun oluşması için faydalanma kastının aranması gerekmemektedir. [4]
1.5. Hukuka Aykırılık Unsuru
Suçların yapıları gereği meşru müdafaa gibi hukuka uygunluk nedenleri uygulanamayacak olup “ilgilinin rızası” söz konusu olabilir. FSEK madde 71/1’in 1. bendinde “hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın” ve 4. bentte “hak sahibi kişilerin izni olmaksızın” ifadeleri yer almaktadır. Çoğunluk görüşünce hak sahibinin izni, suç teşkil eden bu fiillerce bir hukuka uygunluk sebebi olup iznin varlığı halinde bu fiiller cezalandırılmayacaklardır.
2. ŞİKAYET
FSEK 81’de düzenlenen bandrol yükümlülüğüne aykırılık suçlarının aksine 71 ve 72. maddelerde yer alan suçlar şikayete tabidir (FSEK m.75). Şikayet hakkına sahip kişiler başlıca Millî Eğitim Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri olmak üzere ilgili gerçek ve tüzel kişilerdir. Bu kişilerin yaptıkları şikayetlerin geçerli kabul edilebilmesi için hak sahiplerinin veya üyesi oldukları meslek birliklerinin haklarını kanıtlayan belge ve sair delilleri sunmaları gerekmektedir.
3. ETKİN PİŞMANLIK
FSEK madde 71’in son fıkrasına göre kişi, kovuşturma evresinden önce bunları kimden temin ettiğini bildirerek yakalanmalarını sağladığı takdirde hakkında verilecek cezadan indirim yapılabileceği gibi ceza verilmekten de vazgeçilebilecektir. Etkin pişmanlık, sadece kanunda düzenlenen hallerde uygulanabilmekte olup son fıkrada belirtilen satma, satışa arz etme ve ticari amaçla satın alma fiillerinin işlenmesi durumunda söz konusu olabilecektir.
4. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
4.1. Teşebbüs
Teşebbüs, suçun icrasına elverişli hareket ile başlandıktan sonra failin elinde olmayan nedenlerle icra hareketlerinin veya neticenin tamamlanamamasıdır.[5] Teşebbüsten bahsedilebilmesi için suçun neticesi harekete bitişik suç olmaması gerekir. FSEK madde 71’de sayılan suçlar neticesi harekete bitişik suçlar olup teşebbüse elverişli değillerdir. Bu suçlarda teşebbüs ancak icra hareketlerinin bölünmesi durumunda söz konusu olabilecektir.
4.2. İştirak
Maddede düzenlenen suçlara iştirak mümkün olup TCK m.37 vd. hükümleri uygulanacaktır.
4.3. İçtima
Tek hareketle birden fazla hukuki yararın veya farklı hareketlerle aynı hukuki yararın ihlal edilmesi durumunda suçların içtimaı söz konusudur. FSEK 71. maddede manevi, mali ve bağlantılı haklara tecavüz oluşturacak fiiller sayılmıştır. Doktrindeki bir görüşe göre 71/1’de sayılan fiiller tek bir suçun seçimlik hareketleri olarak kabul edilse de maddede üç farklı hukuki değer bulunmaktadır. Manevi, mali ve bağlantılı haklara tecavüz suçlarının tek bir suç altında toplanmadığı; üç ayrı suç oluşturdukları kabul edilmelidir. Mağdur korunan üç hukuki değere de sahip olabileceği gibi bu durumda oluşan suçlar arasında içtima uygulanması gerekecektir. [6] Nitekim kanun değişikliği öncesi de bu suçlar farklı maddelerde toplanmış olup değişiklik sonrası tek bir madde altında düzenlenmiştir.
Sonuç
Manevi, mali ve bağlantılı hak sahiplerinin menfaatleri FSEK kapsamında koruma altına alınmış olup bu haklara yönelik tecavüzlerin gerek özel hukuk gerek ceza hukuku düzenlemeleriyle yaptırımlara bağlanması büyük önem taşımaktadır. Ancak 5728 sayılı kanun değişikliği öncesi tek bir maddede düzenlenen manevi, mali ve bağlantılı haklara yönelik tecavüz suçlarının kanun değişikliği sonrası tek bir madde altında toplanması hükmün yorumlanmasında bazı karışıklıklara yol açabilmektedir. Kanunun sağladığı korumanın daha etkili bir şekilde uygulanabilmesi için ceza hukuku düzenlemelerinin daha ayrıntılı bir biçimde ele alınması, hak sahiplerinin menfaatlerinin korunması bakımından daha yararlı olacaktır.
Kommentare