ÖZET
Bilgisayar programları edebi eserlere benzetilmektedir. Bilgisayar programını meydana getiren kişinin yazılımı meydana getirirken geçtiği yollar ve başka edebi eserleri meydana getiren kişilerin geçtiği yollar ile benzer olması ve bu yolların kendine münhasır bir varlığının olması dolayısıyla bilgisayar programları edebi eser olarak nitelendirilmektedir. Bilgisayar programlarına ilişkin mali haklar münhasıran eser sahibine ait olmakla birlikte, söz konusu hakların kullanım hakkı lisans sözleşmesiyle devredilebilmektedir. Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesi hukuki niteliği açısından ivazlı ve sui generis sözleşmeler olup bilgisayar programlarının mali haklarının bir kısmını ya da tamamının kullanım hakkının devrini amaçlayan sözleşmelerdir. Bu sözleşmenin çıkış noktası ABD hukukundaki Shrinkwrap sözleşmesidir. Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesi program üzerindeki mali hakların kullanım haklarına ilişkin olarak yazılı şekilde akdedilen sözleşmelerdir.
Bu çalışmamın ilk bölümünde, ana hatlarıyla bilgisayar programının tanımı hukuki niteliği ve çeşitleri; İkinci bölümde ise genel olarak lisans sözleşmesi, bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesi, unsurları, lisans sözleşmesinin kurulması, bilgisayar programına ilişkin lisans sözleşmesinin konusu olarak mali haklar (işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı), bilgisayar programına ilişkin lisans sözleşmesinde tarafların yükümlülükleri, lisans sözleşmesinin devredilmesi ve son olarak bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesinin sona ermesi incelenmiştir.
ABSTRACT
Computer programs are likened to literary works. It is defined as a literary work because the paths of the person who created the computer program while creating the software are similar to the paths of the people who created other literary works, and these paths have a unique existence. Although the financials for computer programs belong exclusively to the author, the right to use these rights can be transferred with a license agreement. License agreements for computer programs are signed and sui generis agreements in terms of their legal nature, and they are agreements aimed at transferring the right to use some or all of the financial rights of computer programs concluded in written form. The starting point of this contract is the Shrinkwrap contract in US law. License agreements for computer programs are written agreements regarding the usage rights of financial rights on the program.
In the first part of this study, the definition of computer program, its legal nature and types; In the second part, the license agreement, the license agreement for computer programs, its elements, the establishment of the license agreement, the financial rights as the subject of the license agreement for the computer program (right to process, right to reproduce, right to distribute, right to represent), obligations of the parties in the license agreement for the computer program , the transfer of the license agreement and finally the termination of the license agreement for computer programs were examined.
BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA LİSANS SÖZLEŞMESİ
BİRİNCİ BÖLÜM
I. BİLGİSAYAR PROGRAMLARI
1. Tanım ve Kavram
Bilgisayar programları yazılım ve programlardan oluşmaktadır. Yazılım, bilgisayar programlarını da içerisinde barındırır nitelikte olan yapı ve akış programlarını da içerir bir üst kavramdır.
Bilgisayar programına yönelik çeşitli tanımlar da bulunmaktadır. En önemli tanımlardan birisi olan Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı’nın tanımına göre bilgisayar programı, “bilgisayarın okuyabileceği şekilde düzenlenip yerleştirildiğinde, ona bir fonksiyonu yerine getirme, bir amacı gerçekleştirme veya bir sonucu vurgulama yeteneği veren komutlar bütünüdür” olarak açıklanmıştır.
Bununla birlikte, Bilgisayar programı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda da tanımlanmıştır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda bilgisayar programı: “Bir bilgisayar sisteminin özel bir işlem veya görev yapmasını sağlayacak bir şekilde düzene konulmuş bilgisayar emir dizgesini ve bu emir dizgesinin oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık çalışmalarını ifade eder.” şeklinde düzenlenmiştir.
2. Bilgisayar Programlarının Hukuki Niteliği
Bilgisayar programları edebi eserlere benzetilmektedir. Bilgisayar programını meydana getiren kişinin yazılımı meydana getirirken geçtiği yollar ile başka edebi eserleri meydana getiren kişilerin geçtiği yollar ile benzer olması ve bu yolların kendine münhasır bir varlığının olması dolayısıyla edebi eser olarak nitelendirilmektedir.
Bilgisayar programlarının edebi eser şeklinde nitelendirilmesinden ötürü FSEK kapsamında koruma altına alınmışlardır.
3. Bilgisayar Programlarının Çeşitleri
Bilgisayar programlarının en geniş anlamda üç çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan ilki, işletim sistemine ilişkin yazılımlardır. Bu yazılımlar bilgisayar, telefon gibi teknolojik aletlerin başlatılması aşamasından cihazın kapandığı aşamaya kadar geçen süreçte işlevini gerçekleştiren bir yazılım çeşididir. Bir diğeri, uygulama yazılımları olup bu tür yazılımlar elektronik aletlere yüklenmiş olan programlara ilişkin yazılımlardır. Son olarak, programlama yazılımlarından bahsetmek gerekir. Bu tür yazılımlar ise işletim yazılımları ve uygulama yazılımlarının kullanılabilir hale getirilmesi ve yüklenmesinin sağlanmasını amaçlar şekilde geliştirilmiş yazılımlardır.
İKİNCİ BÖLÜM
II. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINA İLİŞKİN LİSANS SÖZLEŞMESİ
1. Genel Olarak Lisans Sözleşmesi
Lisans sözleşmesi, eser sahibinin fikri veya sınai bir hak üzerindeki mali hakların bir kısmının ya da hepsinin kullanım hakkını devretmeyi amaçlayan sözleşmedir. Söz konusu mali hakların kullanımın devrini amaçlayan (lisans sözleşmesi) sözleşme bedel karşılığı ya da bedelsiz, belirli süreli ya da belirsiz süreli olarak akdedilebilir.
Mali hakların kullanım hakkının devredildiği bu sözleşmeler FSEK kapsamında ruhsat olarak adlandırılmaktadır. FSEK m.48/2 kapsamında lisans sözleşmeleri; Mali hakları sadece kullanma yetkisinin de başka bir kimseye devredilebileceğini (ruhsat) hüküm altına alınmıştır. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, bu tür sözleşmelerde eser sahibine ait fikri haklar devredilmez yalnızca mali hakların kullanım hakkı devredilebilir.
Lisans sözleşmesinin kanunda sayılmış farklı tip sözleşmelerden hangisinin kapsamına girdiği öğretide tartışmalı bir konu olsa da baskın görüş lisans sözleşmesi TBK kapsamında sayılan sözleşme türlerinin hiçbirine dahil olmayıp sui generis bir sözleşme olduğu yönündedir.
Bununla birlikte, lisans sözleşmesi her iki tarafa borç yükler nitelikte sinallagmatik bir sözleşmedir.
2. Lisans Sözleşmesinin Çeşitleri
Lisans sözleşmeleri FSEK m.56’da basit ruhsat (lisans) ve tam ruhsat (lisans) olarak iki gruba ayrılmıştır.
Madde hükmüne göre, eser üzerinde mali hak sahibi kişinin birden fazla kişiye da aynı ruhsatı verebilecek durumda ise söz konusu lisans basit ruhsat. Ancak eser sahibi yalnızca bir kişiye ruhsat erebiliyorsa bu durumda tam ruhsat söz konusu olacaktır.
FSEK m.56/II hükmü, akdedilmiş olan lisans sözleşmesinde açık olarak lisansın türü belirlenmemişse o lisansın basit lisans (ruhsat) olduğu şeklinde bir karine getirmiştir.
Bununla birlikte, FSEK m.56/son hükmünde basit lisansa ilişkin olarak hasılat kirasına, tam lisansa ilişkin olarak ise intifa hakkına ilişkin hükümlerin uygulama alanı bulacağı düzenlenmiştir.
3. Bilgisayar Programlarına İlişkin Lisans Sözleşmesi
3.1. Genel Olarak
Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesi hukuki niteliği açısından ivzalı ve sui generis sözleşmeler olup yazılı şekilde akdedilen bilgisayar programlarının mali haklarının bir kısmını ya da tamamının kullanım hakkının devrini amaçlayan sözleşmelerdir.
Bilgisayar programına ilişkin lisans sözleşmelerinin ilk çıkış noktası ABD hukukundaki shrinkwrap sözleşmeleridir.
Bilgisayar programının mali haklarının kullanım hakkını devreden kişi bilgisayar programını bir CD’ye aktarıp poşete koyar ve poşetin üzerine bir not yazıp posta yoluyla lisans devralacak kişiye gönderir. Poşet üzerindeki not, poşetin herhangi bir şekilde açılması halinde lisans sözleşmesinin kurulmuş olacağına ilişkindir. CD’yi alan kişi poşeti açmadan geri göndermesi halinde sözleşme kurulmuş olmayacaktır. Söz konusu shrinkwrap sözleşmelerinin Türk Hukukunda geçerli bir sözleşme olmadığı baskın görüştür. Bunun nedeni ise FSEK m.52 hükmü kapsamında lisans sözleşmelerinin yazılı şekilde akdedilmesi koşuluna aykırılık oluşturmasıdır.
3.2. Bilgisayar Programına İlişkin Lisans Sözleşmesinin Unsurları
Bilgisayar üzerindeki mali hakların kullanım haklarının devrine ilişkin sözleşmenin (lisans sözleşmesi) asli unsurları; bilgisayar programının varlığı, programın mali haklarının kullanma yetkisin temliki ve tarafların anlaşması olarak sayılabilir.
3.3. Bilgisayar Programlarına İlişkin Lisans Sözleşmesinin Kurulması
Fikri haklara ilişkin lisans sözleşmesinin kurulması Türk Borçlar Kanununda düzenlenen genel hükümlere tabidir.
Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesinin kurulmasında öncelikle objektif esaslı unsurların yer alması gerekmektedir. Bununla birlikte, lisans sözleşmesi sözleşme hukukunun bir gereği olarak karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamasıyla kurulur. Bu bakımdan geçerlilik koşullarına uymaksızın akdedilen lisans sözleşmeleri Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri çerçevesinde iptal ya da butlan müeyyidesi ile karşı karşıya kalacaktır.
Belirtmek gerekir ki, bilgisayar programı lisans sözleşmesi yazılı şekilde akdedilmesi halinde hüküm ve sonuç doğuracaktır. Buradaki yazılılık şartı burada geçerlilik şartı niteliğindedir.
3.4. Bilgisayar Programı Lisans Sözleşmesi Konusu Olarak Mali Haklar
Mali haklar eser sahibinin eseri üzerinden iktisadi anlamda fayda sağlayabilmesinin yolunu açan haklardır. Bilgisayar programı FSEK kapsamında eser olarak nitelendirilmesinden ötürü bilgisayar programının sahibi de söz konusu mali haklara sahiptir. Bilgisayar programları da genellikle eser sahibinin ekonomik fayda elde etme amacı çerçevesinde meydana getirilmiş eserlerdir.
Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmelerinin konusu daha öncesinde de bahsedildiği üzere eser üzerindeki mali haklarının kullanım haklarının devridir. Söz konusu mali haklar ise, FSEK kapsamında sınırlı sayma yoluyla sayılmıştır. Bu haklar mutlak nitelikte olup ve herkese karşı ileri sürülebilir niteliktedir.
Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesine konu mali haklar; işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı ve temsil hakkı olarak sayılabilmektedir.
3.4.1. Bilgisayar Programı İşleme Hakkı
Bilgisayar programının işlenmesi, bilgisayar programı üzerinde birtakım değişiklikler yapmak suretiyle orjinalliğini bozmayacak şekilde farklı bir forma sokulmasıdır. İşleme olarak kabul edilecek fiillere FSEK’te, uyarlanma, düzenlenme veya üzerlerinde herhangi bir değişiklik yapılması olarak sayılmıştır.
Bilgisayar programını işleme hakkı özel olarak eser sahibine aittir. Ancak eser (bilgisayar programı) sahibi, lisans sözleşmesiyle bilgisayar programının kullanım hakkını devralan kimseye işleme hakkı konusunda muvafakat vermesi durumunda bilgisayar programının işlenebilmesi söz konusu olabilecektir. Belirtmek gerekir ki, eser sahibinin işleme hakkı konusunda muvafakat vermesi ancak kişinin ekonomik kazanç sağlamak amacıyla işlemeyi talep etmesi durumunda gündeme gelecektir. Zira lisans sözleşmesinin tarafı olan kişinin şahsi amaçlarla bilgisayar programını işlemesi durumunda herhangi bir iznin ya da yetkinin verilmesi gerekmemektedir.
3.4.2. Bilgisayar Programını Çoğaltma Hakkı
Çoğaltma hakkı, bilgisayar programının üzerinde hiçbir değişiklik yapılmaksızın birebir çoğaltılması şeklinde tanımlanabilir.
Yargıtay çoğaltma hakkına ilişkin şu şekilde tespit yapmıştır:
“…Eserin aynen tekrarlanmasını ve maddi bir varlık olarak ortaya çıkmasını sağlayan teknik bir işlem olan çoğaltma, eserden, sahibinin ekonomik yönden yararlanabilmesinin en olağan ve yaygın yolu olup, yayma hakkı ise çoğu kez çoğaltmayı izleyen bir aşamadır.”
Programın bilgisayarın ön belleğe yüklenmesi, bir bilgisayar programının yerel ağ üzerinden kullanılması, programın disklere kaydedilmesi, son olarak bir bilgisayar programının buluta yüklenmesi halleri FSEK anlamında çoğaltma hakkına örnek olarak gösterilebilecek durumlardır.
FSEK’in m.22 hükmüne göre, bir bilgisayar programının aslının ya da nüshalarının çoğaltılması hakkı, münhasıran eser sahibine aittir. Fakat eser sahibi, açık muvafakati ile lisans sözleşmesinin tarafı olan ve bilgisayar programının mali haklarının kullanım hakkını devralan kimseye çoğaltma hakkı konusunda da yetki verebilecektir.
3.4.3. Bilgisayar Programını Yayma Hakkı
Yayma hakkı FSEK m.23/1’de düzenlenmiş olup madde hükmüne göre, bir eserin ya da nüshalarının herhangi bir şekilde dağıtılması anlamına gelmektedir.
Belirtmek gerekir ki, eser sahibi eserini bir defa umuma arz edip satışa sunmuşsa yayma hakkı son bulacaktır. Fakat bilgisayar programlarına ilişkin olarak yayma hakkının kullanımı bu noktada farklılaşmaktadır. Çünkü bilgisayar programlarında çoğu zaman elle girilen key code belirlenir ve bu sayede programın satışa arz edilmesine rağmen başkaları tarafından tekrar satışa sunulamayacaktır.
3.4.4. Bilgisayar Programını Temsil Hakkı
Temsil hakkı FSEK m.24’te düzenlenmiş mali haklardan biridir. Temsil hakkı, bir eseri doğrudan insanların algılamasına sunulması anlamına gelmektedir.
Söz konusu mali hak bilgisayar programlarında da gündeme gelecektir. Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesinin akdedilmesi halinde kullanım hakkının devredildiği bilgisayar programlarını kullanır vaziyetteyken halka izlettirilmesi yahut çeşitli araçlarla iletilmesi durumunda dolaylı temsil gündeme gelecektir.
3.5. Bilgisayar Programları Lisans Sözleşmesinde Kullanım Hakkını Devredenin Yükümlülükleri
Bilgisayar programlarına ilişkin akdedilmiş olan lisans sözleşmesi her iki tarafa borç yükler nitelikteki sözleşmelerdir. Söz konusu sözleşmede bilgisayar programının mali haklarının kullanım hakkını devreden kişinin yükümlülükleri; bilgisayar programını tahsis amacına uygun olarak devralana teslim etmek, programı sözleşmede öngörülen süre dahilinde tahsis amacına uygun olarak hazır bulundurmak, ayıba karşı tekeffül, zapta karşı tekeffül olarak sayılabilmektedir.
Söz konusu yükümlülüklerin ihlali halinde lisans sözleşmesiyle kullanım hakkını devreden kişinin “sözleşmeye aykırılık” hükümleri çerçevesinde sorumluluğu gündeme gelecektir.
3.6. Bilgisayar Programları Lisans Sözleşmesinde Kullanım Hakkını Devralanın Yükümlülükleri
Bilgisayar programının mali haklarını kullanma yetkisini devralan kullanıcının da eser sahibi satıcının lisans sözleşmesi kapsamına dahil edilmemiş olan mali ve manevi haklarını ihlal etmemekle mükelleftir. Bilgisayar programı lisans sözleşmesi kapsamında mali hakların kullanım hakkını devralanın yükümlülükleri; programın ücretini ödemek yükümlülüğü, (belirtmek gerekir ki, ücret ödeme yükümlülüğü lisans sözleşmesinde zorunlu bir edim niteliğinde değildir, bu nedenledir ki bu yükümlülük her sözleşme için geçerli olmayacaktır.), satım sözleşmesine özgü teslim alma yükümlülüğü, borcun ifasına katılma yükümlülüğü ve en nihayetinde fikri haklardan kaynaklanan sınırlamalara riayet yükümlülüğü şeklinde sıralanabilir.
3.7. Bilgisayar Programlarında Lisans Hakkının Devri ve Alt Lisans
Taraflar arasında akdedilmiş olan bilgisayar programına ilişkin lisans sözleşmesiyle mali hakların kullanım hakkını devralan kişiye eser sahibinin, eser sahibi ölmüşse mirasçılarının yazılı muvafakatıyla lisans hakkını bir üçüncü kişiye devredebileceği yetkisi FSEK m.49/1’de düzenlenmiştir. Ancak eser sahibinin ya da mirasçılarının izni alınmaksızın ya da bu izin yazılı olmaksızın lisans sahibi hiçbir şekilde lisansını bir üçüncü kişiye devredemeyecektir.
Bununla birlikte, lisans hakkının devrine ilişkin Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda bir düzenleme getirilmiş olsa bile lisans alanın bir üçüncü kişiye alt lisans hakkı sağlayıp sağlayamayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.
Öğreti de tartışmalı olmakla birlikte, öğretideki hakim görüş ve benim de katıldığım görüşe göre, ilk lisans hakkını devreden kişinin açık rızasının varlığı halinde ancak bilgisayar programını devralan bir üçüncü kişiyle alt lisans sözleşmesi akdedebilecektir.
3.8. Bilgisayar Programlarına İlişkin Lisans Sözleşmesinin Sona Ermesi
FSEK m. 59/I ve m. 59/III hükümlerine göre bilgisayar programı lisans sözleşmesinin belirli bir amacın gerçekleşmesi için ya da belirli bir süreyle yapılmış olması halinde amacın gerçekleşmesi ya da ortadan kalkması halinde taraflar arasındaki lisans sözleşmesi de son bulacaktır.
Lisans sözleşmesi belirli süreli akdedilmiş ise söz konusu sürenin dolması halinde, belirsiz süreli olarak akdedilmiş ise FSEK kapsamında lisans hakkı koruma sürelerinin dolmasıyla lisans sözleşmesi sona erecektir.
SONUÇ
Yazılım, bilgisayar programlarını da içerisinde barındırır nitelikte olan yapı ve akış programlarını da içerir bir üst kavramdır. Bilgisayar programını meydana getiren kişinin yazılımı meydana getirirken geçtiği yollar ve başka edebi eserleri meydana getiren kişilerin geçtiği yollar ile benzer olması ve bu yolların kendine münhasır bir varlığının olması dolayısıyla bilgisayar programları edebi eser olarak nitelendirilmektedir.
Bu çalışmanın asıl konusu ise FSEK kapsamında eser olarak nitelendirilmiş bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmesidir. Söz konusu lisans sözleşmesi ivzalı ve sui generis sözleşmeler olup yazılı şekilde akdedilen bilgisayar programlarının mali haklarının bir kısmını ya da tamamının kullanım hakkının devrini amaçlayan sözleşmelerdir. Bilgisayar programına ilişkin lisans sözleşmesinin kurulabilmesi için bilgisayar programının varlığı, mali hakların kullanım hakkının devri ve son olarak tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarının varlığı şarttır.
Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmelerinin konusu olarak mali haklar, işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı ve temsil hakkı olarak sayılabilmektedir. Söz konusu mali haklar münhasıran eser sahibine ait olup lisans sözleşmesinde düzenlenecek olan hükümle bu hakların kullanım yetkisi devredilebilmektedir.
Bilgisayar programına ilişkin mali hakların kullanım hakkının devri halinde söz konusu hakların kullanım hakkının bir üçüncü kişiye devredebilmesi için eser sahibinin yazılı rızasını alması gerekmektedir. Yine alt lisans kurulabilmesi için de ilk olarak lisans hakkını devreden kişinin açık rızası bulunmalıdır.
Bilgisayar programlarına ilişkin lisans sözleşmelerinin son bulması ise iki durumda söz konusu olacaktır. İlk durum, sözleşmenin amacını gerçekleştirmiş olması ikinci durum ise belirli süreli sözleşmelerde sürenin dolmasıdır. Bu durumlarda bilgisayar programına ilişkin mali hakların kullanım hakkının devrine ilişkin sözleşme kendiliğinden sona erecektir.
KAYNAKÇA
Aydıncık, Şirin. “Fikir ve Sanat Eserleri Kapsamında Lisans Sözleşmesi.” Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2005.
Dalyan, Şener. “Bilgisayar Programlarının Fikri Hukukta Korunması.” Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, 2008.
Erbek, Özge “Müzik Eserlerinin Umuma Açık Mahallerde Kullanılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c.9 S.0 (İzmir 2007) s. 849 – 905.
Ercoşkun Şenol, Kübra. “Mali Hakları veya Kullanım Haklarını Devralanların Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Korunması.” Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3, s. 1 (2013): 45-64.
İçli, Şuayip. “Fikri Mülkiyet Hukukunda Bilgisayar Programlarının Korunması.” Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi, 2019.
Özkaya, Pelin ve Samet, Refik. “Yazılım Ürünlerinin Telif Hukuku Kapsamında Korunması.” Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi 6, s. 1 (2020): 17-34
Topaloğlu, Mustafa. Bilgisayar Programları Üzerindeki Haklar ve Bu Hakların Korunması. İstanbul: Türkiye Bilişim Vakfı Yayınları, 1997.
Yelmen, Adem. “Bilgisayar Programlarına İlişkin Lisans Sözleşmelerindeki Gizlilik Hükümleri Hakkında Değerlendirmeler.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 22, s. 2 (2020): 991-1009.
ELEKTRONİK KAYNAKLAR
https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/copyright/120/wipo_pub_120_1978_01.pdf
http://ihalemusaviri.blogspot.com/2011/05/ihale-mevzuat-acsndan-bilgisayar.html
https://destek.kmk.net.tr/yazilim-cesitleri-nelerdir
https://enstitu.medeniyet.edu.tr/documents/enstitumaster/tez%20yaz%C4%B1m%20k%C4%B1lavuzu/tezyazimkilavuzu.pdf
Sanat Hukuku Enstitüsü
Proje Direktörü
Av. Feyza Alkaç