Profesyonel bir fotoğrafçı olan davacı Lawrence Marano, Eddie Van Halen'in bir konserde "Frankenstein" gitarını çalarken fotoğrafını çekti (bundan sonra "Fotoğraf" olarak anılacaktır). Sanat eserlerini kamuya sergileyen kâr amacı gütmeyen bir müze olan Metropolitan Museum of Art ("Met"), rock'n roll enstrümanları üzerine fiziksel bir sergi için Fotoğraf'ı çevrimiçi bir kataloğa dahil etti. Katalog, sergi nesnelerini fiziksel ekranda temsil eden yüz seksen beş web sayfası içeriyordu. Fotoğraf, "Frankenstein" gitarının anlatıldığı web sayfasında, gitarın büyük bir fotoğrafı, iki küçük resim ve gitarın tarihini ve teknik özelliklerini anlatan iki paragraflık metinle birlikte küçük bir resim olarak gösterildi. Çevrimiçi ziyaretçiler, daha büyük bir versiyonunu görüntülemek için fotoğrafın küçük resmine tıklayabiliyordu. Marano, Met'e kasten telif hakkı ihlali sebebiyle dava açtı ve bölge mahkemesi Met'in Fotoğraf'ı kullanmasının adil kullanım olduğuna karar verdi. Marano temyize başvurdu.
Bir müzenin, fotoğraflanmış bir nesneyi çevrimiçi bir sergi kataloğunda anlatmak için bu fotoğrafı yayınlamasının adil bir kullanım olup olmadığı konusu hakkında karar vermek üzere mahkeme toplandı.
Temyiz heyeti, ilk faktör olan kullanımın amacı ve niteliğinin adil kullanım lehine olduğuna karar verdi. Met'in sergisi, enstrümanı çalan müzisyenden ziyade enstrümanı ön plana çıkararak Fotoğraf’ı dönüştürmüştü. Met, Fotoğraf’ı “Frankenstein” gitarının benzersiz tasarımını ve rock’n roll enstrümanlarının gelişimindeki önemini vurgulamak için kullanmıştı.
Öte yandan, Marano'nun amacı Van Halen'ın performans sırasında nasıl göründüğünü göstermekti. Ayrıca Fotoğraf, gitarın diğer fotoğrafları ve gitarın öyküsü ile özelliklerini ve rock’n roll müziği üzerindeki etkisini tartışan bir metinle birlikte yer almaydı. Heyet, Met'in "ücretsiz ve kamuya açık" web sitesinin "kültürel ve akademik erişim" imkanını genişletmesi nedeniyle, bazı ziyaretçilerden giriş ücreti almasına rağmen, Met'in kullanımının ticari bir amaç taşımadığına karar verdi.
İkinci faktör olan eserin niteliği, Fotoğrafın "yaratıcı bir sanat eseri" olması nedeniyle Marano'nun lehine ağırlık kazandı ancak mahkeme, Met'in Fotoğraf’ı dönüştürücü bir amaçla kullandığı göz önüne alındığında, bu faktörün etkisinin ihmal edilebilir olduğuna karar verdi.
Üçüncü faktör olan kullanılan eserin miktarı ve önemi, adil kullanım aleyhine bir ağırlık oluşturmadı çünkü Met, Fotoğraf’ı bütünüyle kullanmış olsa da, Fotoğraf “sergideki birçok ‘tarihi eserden’ biri olarak” hizmet etme amacı için gerekmekteydi.
Dördüncü faktör olan kullanımın eserin potansiyel pazarı veya değeri üzerindeki etkisi, adil kullanım lehineydi. Met'in “Frankenstein” gitarını anlatan bir web sayfasında fotoğrafı kullanmasının, Fotoğrafın kullanıldığı başka herhangi bir pazara zarar verebileceğine dair hiçbir gösterge yoktu.
Marano'nun bu davadaki adil kullanım kararının müzelere fotoğrafların telif hakkı ihlalinden genel bir muafiyet sağlayacağı yönündeki iddiasını reddeden heyet, bölge mahkemesinin de adil kullanıma ilişkin tespitlerinin vakıaya özgü olduğunu belirttiğini ve kendi faktör analizinin, Met'in Fotoğraf’ı kullanımının somut olayda adil bir kullanım olduğunu gösterdiği sonucuna vardı.
Sanat Hukuku Enstitüsü
Yönetim Kurulu Üyesi
Av. Batuhan Umur Güzel
KAYNAK:
U.S. COPYRIGHT OFFICE FAIR USE INDEX