A. GİRİŞ
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca hazırlanan Meslek Birliklerine Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik 1 Ocak 2021 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Meslek Birliklerine Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik’in yürürlüğe girmesiyle birlikte 04.09.1986 tarihli ve 19211 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Fikir ve Sanat Eseri Sahiplerinin Verecekleri Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
B. Yönetmelik ile Düzenlenen Hususlar
Meslek Birliklerine Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik’te yetki belgesi, yetki belgesinde belirtilmesi gereken hususlar, meslek birliklerinin ve hak sahiplerinin yetki belgesi kapsamında sahip oldukları hak ve yükümlülükler ve yetki belgesinin feshi düzenlenmiştir.
Yönetmelik uyarınca, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında eser sahibi, bağlantılı hak sahibi ve diğer mali hak sahibi sıfatına haiz olanların meslek birliğine üye olabilmeleri için Yönetmelik esaslarına ve meslek birliklerince belirlenen koşullara uygun olarak bir yetki belgesi vermeleri zorunludur. Her meslek birliği, bu Yönetmelikte belirlenen esaslar çerçevesinde tip yetki belgesi ve gerekli formları hazırlayacaktır. Meslek birliğine yetki belgesi vermemiş meslek birliği üyeleri, 01.01.2021 tarihinden itibaren en geç altı ay içinde bu Yönetmelik’e uygun bir yetki belgesi verecektir. 01.01.2021 tarihinden önce düzenlenen yetki belgeleri, süreleri dolmamış olsa dahi bu Yönetmelik’e uygun şekilde, 01.01.2023 tarihine kadar yenilenecektir.
Yetki belgesi verilmesi halinde meslek birlikleri yetki belgesine konu hakları tam ruhsat şeklinde kullanma yetkisine sahip olacaklardır. Meslek birlikleri, yetki belgesine konu edilen hakların idaresi ve takibi, telif ücretlerinin tahsili ve dağıtımı konularında münhasıran yetkili olacaktır.
Yetki belgesinde belirtilen haklar, meslek birliğinin faaliyet gösterdiği alanda hak sahibinin yayımlanmış veya alenileşmiş bütün eser ve bağlantılı hak konuları için geçerlidir. Meslek birliklerinin temsil yetkisine sahip olduğu eser ve bağlantılı hak konularının tespitinde üyeleri tarafından meslek birliklerince belirlenen yöntemle yapılan bildirimler esas alınacaktır.
Yine meslek birliklerinin yurt dışındaki aynı amaçlı kurum ve kuruluşlarla yaptıkları temsilcilik sözleşmelerinin de yetki belgesi niteliğinde olduğu belirlenmiştir.
C. Meslek Birliklerinin Yetki Belgesi Kapsamında Hak ve Yükümlülükleri
Yürürlüğe giren Yönetmelik ile birlikte meslek birliklerinin, hak sahiplerince verilecek yetki belgesine konu hakları kendi adlarına kullanmaya, üçüncü kişilere kullandırmaya, kullanmaktan men etmeye, kullanımlar karşılığında ödenen ücreti teslim almaya, bu hakların 2 takibi ve tahsili için her türlü kazai, idari ve icrai yollara müracaat etmeye ve takip etmeye yetkili ve yükümlü oldukları belirlenmiştir. Yönetmelik’te de açıkça ifade edildiği üzere, meslek birliğinden eser ve bağlantılı hak konularının kullanım iznini alanların bu izni başkalarına verebilmeleri için meslek birliği ile anlaşmaları zorunludur.
Hak sahibinin ölümü halinde yetki belgesi ölenin kanuni mirasçıları ile devam ettirilecektir. Veraset kanuni yollarla ispat edilinceye ve birden fazla mirasçı bulunması durumunda içlerinden birisi vekil olarak belirleninceye kadar ödenmesi gereken tutar meslek birliğince muhafaza edilecektir. Hak sahibinin ölümünden sonra, hak sahibine ödenmesi gereken gelirin dört yıl arka arkaya masraf ve aidatları karşılayamayacak miktarda olması halinde yetki belgesi sonraki takvim yılı bitiminde sona erecektir.
D. Hak Sahiplerinin Yetki Belgesi Kapsamında Hak ve Yükümlülükleri
Yönetmelik uyarınca yetki belgesi veren hak sahibinin, yetki belgesine konu hakkı başka kişilere kullandırabilmesi için meslek birliğinden izin alması zorunludur. Buna karşın, hak sahibi, meslek birliğini yetkilendirmiş olsa dahi eserlerinin ve bağlantılı hak konularının ticari olmayan amaçlarla kullanımına, meslek birliğince belirlenmiş yönteme uygun olarak izin verme hakkına sahiptir.
Hak sahibi, yetki belgesinde belirtilen haklarını, kısmen veya tamamen başkalarına devredebilir. Bu durumda yetki belgesi, devredilen haklar ile eser ve bağlantılı hak konuları bakımından feshedilmiş sayılır ve yetki belgesi geçerli olduğu sürece dağıtım bedelleri meslek birliğine bildirilen kişiye yapılır.
E. Yetki Belgesinin Fesih Usulü
Hak sahiplerinin yetki belgesini hukuka uygun bir şekilde feshedebilmeleri için feshi fesih tarihinden en geç 6 ay önce Noter aracılığıyla meslek birliğine bildirmeleri gerekmektedir. Üyenin bildirimi üzerine veya herhangi bir şekilde yetki belgesinin feshi halinde; meslek birliği, feshin ancak takvim yılı sonunda yürürlüğe gireceğine karar verebilecektir.
Sanat Hukuku Enstitüsü
Yönetim Kurulu Üyesi
Stj. Av. Aslı Taşdelen