GİRİŞ
16 Kasım 2021 tarihinde Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Kanun Teklifi”) TBMM Başkanlığı’na sunulmuştur. Kanun Teklifi otuz sekiz maddeden oluşmakta olup uygulamada ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanması amacıyla bazı kanunlarda değişiklikler yapılmasını öngörmektedir.
MEVCUT DÜZENLEME
16.11.2021 tarihinde TBMM’ye sunulan Kanun Teklifi ile değişiklik yapılması öngörülen kanunlardan biri de 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’dur (“FSEK”). Kanun Teklifi’nin 1. maddesi ile 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun “2. Koruyucu programları etkisiz kılmaya yönelik hazırlık hareketleri” başlıklı 72. maddesinde değişiklik yapılması öngörülmüştür.
Mevcut düzenlemeye göre, “Bir bilgisayar programının hukuka aykırı olarak çoğaltılmasının önüne geçmek amacıyla oluşturulmuş ilave programları etkisiz kılmaya yönelik program veya teknik donanımları üreten, satışa arz eden, satan veya kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.”. Bu yönüyle FSEK m. 72 ile bilgisayar programlarının hukuka aykırı olarak çoğaltılmasına ilişkin koruyucu bir yaptırıma hükmolunmuştur.
TEKLİF İLE DEĞİŞİK DÜZENLEME
Kanun Teklifi’nin 1. maddesi ile FSEK m. 72’de yalnızca bilgisayar programlarına ilişkin olarak sağlanan ve koruyucu programları etkisiz kılmaya yönelik hazırlık hareketlerini yaptırıma bağlayan düzenleme, madde ile tüm eser, icra, fonogram, yapım ve yayınları kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere bu düzenleme ile telif hakkı sahipleri tarafından izinsiz kullanımları engellemek amacıyla öngörülen teknolojik önlemleri etkisiz kılmaya yönelik ürün ve araçların ticaretini veya tanıtımını yapanların cezalandırılması amaçlanmıştır. Ayrıca düzenlemenin 2001/29/AT sayılı AB Direktifi ile de uyum sağladığı belirtilmiştir.
Kanun Teklifi’nin 1. maddesi ile FSEK m. 72’nin “2. Teknolojik önlemleri etkisiz kılma:” başlığı ve “Bu Kanunda yer alan hakların korunması amacıyla eser, icra, fonogram, yapım ve yayınların kullanımının kontrolünü sağlamak üzere erişim kontrolü veya şifreleme gibi koruma yöntemi ya da çoğaltım kontrol mekanizması uygulamalarıyla sağlanan etkili teknolojik önlemleri etkisiz kılmaya yönelik; a) Ürün ve araçları imal eden veya ithal eden, dağıtan, satan, kiraya veren veya ticari amaçla elinde bulunduranlar, b) Reklam, pazarlama, tasarım veya uygulama hizmetlerini sunanlar, altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.” metni ile değiştirilmesi teklif edilmiştir.
ÖNGÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKLER
1. Kanun Teklifi ile, FSEK m. 72’nin “2. Koruyucu programları etkisiz kılmaya yönelik hazırlık hareketleri” şeklinde düzenlenen madde başlığının “2. Teknolojik önlemleri etkisiz kılma:” şeklinde değiştirilmesi ve böylece daha geniş kapsamlı ve madde içeriği ile uyumlu bir madde başlığı öngörülmüştür.
2. Kanun Teklifi ile FSEK m. 72’deki korumanın kapsamı genişletilmiştir. Buna göre, ilk olarak, korumadan yalnızca bilgisayar programları değil, aynı zamanda diğer nevi eserler, icra, fonogram, yapım ve yayınlar da faydalanacaktır. İkinci olarak, mevcut m. 72 düzenlemesi yalnızca eser sahibinin çoğaltma hakkının ihlal edilmesi halinde uygulanabilecekken; teklif edilen düzenleme ile artık -çoğaltma hakkı ile sınırlı olmaksızın- FSEK’te düzenlenen hakların korunması amacıyla uygulanabilecektir.
3. Mevcut düzenlemede “Bir bilgisayar programının hukuka aykırı olarak çoğaltılmasının önüne geçmek amacıyla oluşturulmuş ilave programları etkisiz kılmaya yönelik program veya teknik donanımları üretmek, satışa arz etmek, satmak veya kişisel kullanım amacı dışında elde bulundurmak” fiilleri yaptırıma bağlanır iken, teklif edilen düzenleme ile “Bu Kanunda yer alan hakların korunması amacıyla eser, icra, fonogram, yapım ve yayınların kullanımının kontrolünü sağlamak üzere erişim kontrolü veya şifreleme gibi koruma yöntemi ya da çoğaltım kontrol mekanizması uygulamalarıyla sağlanan etkili teknolojik önlemleri etkisiz kılmaya yönelik ürün ve araçları imal etmek veya ithal etmek, dağıtmak, satmak, kiraya vermek veya ticari amaçla elinde bulundurmak, reklam, pazarlama, tasarım veya uygulama hizmetlerini sunmak” fiilleri cezalandırılmıştır. Dolayısıyla Kanun Teklifi ile bu hukuka aykırı yollarla elde elen ürünleri veya araçları yalnızca üreten, satışa arz eden, satan veya ticari amaçla elde bulunduranların değil, aynı zamanda bunları ithal eden, dağıtan, kiraya veren, reklam, pazarlama, tasarım veya uygulama hizmetlerini sunanların da cezalandırılacağı öngörülerek korumanın kapsamı genişletilmiştir.
4. Mevcut düzenlemede belirlenen ve teklif edilen düzenlemede öngörülen yaptırım “altı aydan iki yıla kadar hapis cezası” olup bu ceza çeşidi ve süresi açısından herhangi bir değişiklik teklif edilmemiştir.
SONUÇ
16 Kasım 2021 tarihli Kanun Teklifi, FSEK m. 72’de birçok yönden değişiklik yapılmasını öngörmektedir. Kanun Teklifi ile cezai sorumluluğun sınırları dahilinde yer alan hukuka aykırı fiillerin kapsamı genişletilmiş ve yeniden belirlenmiştir. Mevcut düzenleme ile bilgisayar programlarının hukuka aykırı olarak çoğaltılmasına ilişkin koruma sağlanmış ve bu amaçla oluşturulan ilave programları etkisiz kılmaya yönelik hazırlık hareketleri yaptırıma bağlanmış iken; Kanun Teklifi ile birlikte kanunda yer alan tüm haklar açısından eser, icra, fonogram, yapım ve yayınlara da koruma sağlanacak ve bu amaçla oluşturulan etkili teknolojik önlemleri etkisiz kılmaya yönelik hareketler yaptırıma bağlanacaktır. Sonuç itibariyle, Kanun Teklifi’nin kabul edilmesi halinde hem hukuki korumanın hem de cezai sorumluluğun kapsamı genişleyecektir.
Sanat Hukuku Enstitüsü
Yönetim Kurulu Üyesi
Av. Aslı Taşdelen